အသက္ရူမ၀ျဖစ္ျပီး ေမာျခင္း

လူ႕ခႏၶာကိုယ္ အသက္ရွဴစနစ္ရဲ႕ ဘယ္ေနရာမွာျဖစ္ျဖစ္ ျပႆနာ တခုခုရွိခဲ႕ရင္ ေမာျခင္းျဖစ္ေစပါတယ္။ အသက္ရွဴစနစ္ဆိုရာမွာ အသက္ရွဴမွုကို ထိန္းခ်ဳပ္တဲ႕ ဦးေႏွာက္ရဲ႕ အစိတ္အပိုင္း ကေန အဆုတ္ရဲ႕ ေသးငယ္တဲ႕ ေလအိပ္ကေလးေတြအထိ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဥပမာေျပာရမယ္ဆိုရင္ အာရံုေၾကာေတြ၊ အသက္ရွဴမွုဆိုင္ရာ ၾကြက္သားေတြ၊ အဆုတ္၊ ေလျပြန္၊ ႏွလံုး၊ ေသြးနီဥအေရအတြက္ စတာေတြမွာ ျပႆနာျဖစ္ရင္ ေမာလာတတ္ပါတယ္။
ေမာျခင္းဟာ ေအာက္ပါအေၾကာင္းအရင္းေတြေၾကာင္႕ ျဖစ္ေစပါတယ္။
· အဆုတ္ေရာဂါ – အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းေရာဂါမ်ား၊ (aspiration) ေလျပြန္ပိတ္ျခင္း၊ အဆုတ္တြင္းေရာဂါမ်ား၊ အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါ (pneumonia)၊ အဆုတ္ေရ၀င္ျခင္း (pleural effusion)၊ ကင္ဆာေရာဂါ၊ ပန္းနာရင္ၾကပ္ေရာဂါ(asthma)၊ အဆုတ္ေသြးေၾကာပိတ္ျခင္း (pulmonary embolus)၊ နာတာရွည္ အဆုတ္ေရာဂါ (COPD)၊ ရုတ္တရက္ျဖစ္ေသာ အဆုတ္ ေရာဂါစု (ARDS)၊ အဆုတ္ကိုေထာက္ပံ႕ေသာ အာရံုေၾကာေရာဂါ စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။
· ႏွလံုးေရာဂါ – ႏွလံုးဘယ္ဘက္ အခန္းအားနည္းေရာဂါ (LVF) ကိုျဖစ္ေစေသာ ႏွလံုးေရာဂါမ်ား -ဥပမာ- ႏွလံုးေသြးေၾကာေရာဂါ (coronary artery disease)၊ ႏွလံုးအဆို႕ရွင္ေရာဂါမ်ား (aortic stenosis/ regurgitation, mitral stenosis/ regurgitation, pulmonary stenosis)၊ ႏွလံုးခုန္ႏွဳန္းမမွန္ေရာဂါ (ventricular tachycardia, supraventricular tachycardia)
· ဇီ၀ရုပ္ျဖစ္ပ်က္မွုဆိုင္ေရာဂါမ်ား(metabolic disease)ျဖစ္တဲ႕ သိုင္းရိြဳက္ဂလင္း အဆိပ္ျဖစ္ျခင္း (thyrotoxicosis)၊ ေသြးတြင္း acid ဓာတ္မ်ားေရာဂါ (ketoacidosis) ၊ ေသြးဆိပ္တက္ျခင္း(sepsis)၊ ပမာဏလြန္(drug overdose) ေသာေဆးမ်ားေၾကာင္႕လဲ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
· ေသြးအားနဲျခင္း (Anemia)ေၾကာင္႕လဲ ျဖစ္တတ္ျပီး
· စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာေ၀ဒနာမ်ားျဖစ္တဲ႕ စိုးရိမ္ေၾကာင္႕ၾကမ်ားျခင္း (anxiety) သို႕မဟုတ္ (hyperventilation).[psychogenic dyspnoea] ေတြေၾကာင္႕ေမာတဲ႕ ေ၀ဒနာ ျဖစ္ေပၚတတ္ပါတယ္။
2.1 ေမာပန္းျခင္း၏ ေရာဂါရာဇ၀င္ေပၚမူတည္ျခင္း
သင္ဘယ္ေလာက္အတိုင္းအတာအထိ ေမာေနသလဲ (severity) ဆိုေသာ အခ်က္မွာ ပထမဆံုး အေရးေပးစဥ္းစားရမည္႕ အခ်က္ျဖစ္သည္။ ဥပမာ-ေျမျပင္မွာေလွ်ာက္ရင္ေမာလား၊ ကုန္းေပၚတက္မွေမာလား၊ ဘယ္ႏွစ္လွမ္းေလာက္ဆို စေမာျပီလဲ၊ ေလွကားဘယ္ႏွစ္ထစ္ဆိုေမာလဲ၊ သင္ကိုယ္တိုင္ အ၀တ္အစားမ်ားလဲလွယ္တာကိုပင္ ေမာေနသလား၊ ဘာမွမလုပ္ဘဲေမာေနသလား။
လွဲအိပ္ လိုက္လွ်င္ေမာျခင္း(orthopnoea) သည္ ႏွလံုးေမာျခင္း (heart failure) ၏ လကၡဏာ တစ္ခု ျဖစ္သည္။ ထို႕အျပင္ အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းမ်ားပိတ္ျခင္း၊ အသက္ရွဴၾကြက္သားၾကီး အလုပ္မလုပ္ျခင္း (ရွားပါးသည္) (bilateral diaphragmatic paralysis) တို႕ေၾကာင္႕လဲ ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။
အိပ္ေပ်ာ္ေနရာမွ ထ၍ေမာလာျခင္း (Paroxysmal nocturnal dyspnoea) သည္ ေယဘုယ် အားျဖင္႕ ႏွလံုးေရာဂါ ၏ လကၡဏာျဖစ္သည္။
သင္သည္ မေန႕ညက မလွဲႏိုင္၍ထိုင္ခံုေပၚတြင္ အိပ္ရသည္ဆိုလွ်င္ ျပင္းထန္ေသာေမာပန္းျခင္း (severe orthopnoea)ကို ခံစားေနရျခင္းျဖစ္သည္။
ဘယ္လိုစျဖစ္သလဲ ဆိုသည္႕ အခ်က္သည္လည္း ေရာဂါဇစ္ျမစ္အတြက္အေရးၾကီးသည္။
ရုတ္တရက္ျပင္းထန္ျပီး ျဖစ္သည္(acute) ဆိုလွ်င္ ျပင္ပမွပစၥည္း တစ္ခုခု အသက္ရွဴ လမ္းေၾကာင္းတြင္ ဆို႕ေနျခင္း၊ အဆုပ္တြင္ေလမ်ားပိတ္မိျခင္း (pneumothorax)၊ အဆုပ္ေရမြန္းျခင္း (pulmonary edema)၊ အဆုပ္ေသြးေၾကာပိတ္ျခင္း(pulmonary embolism)၊ ပန္းနာရင္ၾကပ္ေရာဂါ (asthma) တို႕ေၾကာင္႕ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။
ရုတ္တရက္မဟုတ္ေသာ္လည္း အခ်ိန္တိုအတြင္း ျဖစ္ေပၚလာသည္႕(subacute) ဆိုလွ်င္ အဆုတ္အတြင္း ေလအိပ္ငယ္မ်ားေရာင္ျခင္း (pleural effusion)၊ အဆုတ္ေရာင္ျခင္း (pneumonia)၊ ေလျပြန္ကင္ဆာေရာဂါ (carcinoma of bronchus or trachea) ေၾကာင္႕ ျဖစ္ေလ႕ ရွိပါသည္။
အျမဲတေစ နာတာရွည္ျဖစ္သည္ဆိုလွ်င္ နာတာရွည္အဆုတ္ေရာဂါ(COPD) အေၾကာင္းရင္းမသိရေသာ ေလျပြန္အိပ္ငယ္ေရာင္ရမ္းေရာဂါ (cryptogenic fibrosing alveolitis) ၊ လုပ္ငန္းခြင္ေၾကာင္႕ျဖစ္ေသာ အဆုတ္ေရာဂါ (occupational fibrotic lung disease) ၊ အဆုတ္ေၾကာင္႕မဟုတ္ေသာ ေရာဂါမ်ားျဖစ္သည္႕ ႏွလံုးဘယ္ဘက္ခန္းအားနည္းေရာဂါ (LVF) ၊ ေသြးအားနည္းေရာဂါ၊ သိုင္းရိြဳက္ဂလင္းတက္ၾကြလြန္ေရာဂါ (hyperthyroidism) တို႕ေၾကာင္႕ ျဖစ္ႏိုင္သည္။
အထက္ပါအခ်က္မ်ားအျပင္
သင္ေခ်ာင္းဆိုးျခင္းနဲ႕တြဲျပီး ေမာသလား? သင္သည္ အျမဲတေစေခ်ာင္းဆိုးေနပါက ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း၊ ပန္းနာရင္ၾကပ္ေရာဂါ (asthma) ၊ နာတာရွည္အဆုတ္ေရာဂါ (COPD)၊ ေဆး၀ါးမ်ား (ဥပမာ-ေသြးတိုးက်ေဆးတမ်ိဳးျဖစ္သည္႕ (ACEI) လုပ္ငန္းခြင္ရွိ မီးခိုး(သို႕)အမွုန္ အမႊားမ်ား ၊ နွလံုးေမာျခင္း(cardiac failure) ႏွင္႕ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာေရာဂါ တို႕ေၾကာင္႕ ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။
သင္သည္ သလိပ္ထြက္ပါက သလိပ္အေရာင္အဆင္႕သည္ ဆရာ၀န္အတြက္ အသံုး၀င္ေသာ အခ်က္တစ္ခ်က္ ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။
ေခ်ာင္းဆိုးေသြးပါလွ်င္ ေသြးခ်ည္းပဲပါေနသလား၊ ေသြးစေလးပဲပါသလား ဟုဆရာသ၀န္က ေမးပါလိမ္႕မည္။ ေသြးအန္ျခင္း၊ ႏွာေခါင္း အာေခါင္မ်ားမွ ေသြးထြက္ျခင္းမ်ားႏွင္႕ ခြဲျခားရန္လိုပါသည္။
အသက္ရွဳသံ တခြီးခြီးျဖင္႕ ေမာေနသလား၊ ေလခၽြန္သံမ်ားျဖစ္ကာ ေမာေနသလား၊ ပန္းနာရင္ၾကပ္ ေရာဂါ၊ ေလျပြန္ကို ပိတ္ေစေသာေရာဂါမ်ားေၾကာင္႕ ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။
သင္၏ အလုပ္အကိုင္ႏွင္႕ ပတ္သက္၍လည္း သင္႕အားဆရာ၀န္က ေမးျမန္းပါလိမ္႕မည္။ ဥပမာ သင္႕အလုပ္တြင္ ဖုန္မွုန္႕အညစ္အေၾကးမ်ားရွိသလား၊ ေလ၀င္ေလထြက္ ေကာင္းသလား ဟုေမးပါလိမ္႕မည္။
ဤက႑တြင္ ေဖာ္ျပထားေသာ ေမးခြန္းမ်ားသည္ သင္၏ ဆရာ၀န္ေမးႏိုင္ေလာက္သည္႕ ေမးခြန္းမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ထိုေမးခြန္းအားလံုးေမးရမည္ဟု မဆိုလိုေပ။ သင္၏ ဆရာ၀န္သည္ သင္႕အား စမ္းသပ္စစ္ေဆးျပီး ျဖစ္ႏိုင္သည္႕ အခ်က္မ်ားကို ေမးျမန္းမည္ျဖစ္၍ သင္သည္ဆရာ၀န္အား ေမးခြန္းမ်ားေသခ်ာစြာမေမးဟု မထင္ေစလိုပါ။ ဥပမာ- ပန္းနာရင္ၾကပ္ေ၀ဒနာသည္ အား ေမးခြန္းမ်ား ေနာက္မွေမး၍ အရင္ကုသရန္ လိုေကာင္းလိုအပ္လိမ္႕မည္။

2.2 ေရာဂါရွာေဖြျခင္း

CP, Basic Metabolic Panel, D-dimer, Bap, Chest X’ray, CT scan, ECG , ABG အစရွိသျဖင္႕ စစ္ေဆးႏိုင္ပါသည္။

Credit - Dr Soe Paing